choroba Alzheimera

Przebieg choroby różni się u każdej osoby, wyróżnić można jednak kilka jej typowych etapów.  Wczesne objawy mogą być niestałe, łatwo przeoczone i uznawane np. za wynik zmęczenia lub stresu. Są zróżnicowane, zwykle obejmują zapominanie ostatnich wydarzeń lub rozmów. Mogą również objawiać się  trudnościami z wypowiadaniem się, utratą płynności mowy, zaburzeniami wzrokowo-przestrzennymi. W miarę progresji choroby dochodzi do poważnych zaburzeń pamięci, zachowania i utraty zdolności do wykonywania pracy, codziennych czynności, zaburzeń w kontaktach społecznych. W zależności od czasu rozpoznania choroby, stosowanego leczenia i schorzeń współistniejących, zwykle po kilku, rzadziej kilkunastu latach dochodzi do pełnej utraty samodzielności a następnie do zgonu.

W wieloletnim przebiegu choroby można wyróżnić kilka etapów o różnym czasie trwania i nasilenia objawów.

Brak subiektywnych (odczuwanych przez pacjenta) i obiektywnych (stwierdzanych w badaniu klinicznym) objawów zaburzeń pamięci. Mogą pojawić się zaburzenia snu. Pomimo braku objawów dochodzi do stale postępującego uszkodzenia i ubytków neuronów.   Ten bezobjawowy etap może trwać wiele lat do momentu pojawienia się pierwszych oznak choroby, m.in. zależnie od obciążeń innymi chorobami przewlekłymi oraz wielkości tzw. „rezerwy mózgowej” związanej z czynnikami indywidualnymi: wykształceniem,  wykonywaniem wymagających prac umysłowych, chorobami współistniejącymi, czynnikami genetycznymi np. obciążeniem rodzinnymi postaciami choroby Alzheimera.

Chory zauważa pogorszenie pamięci, zapomina, gdzie odłożył dobrze znane przedmioty lub nie może sobie przypomnieć dobrze znanych nazw. Może pojawić się niepokój chorego proporcjonalny do zaburzeń. W badaniu przedmiotowym lekarz nie stwierdza obiektywnych zaburzeń pamięci. Chory stara się w różny sposób kompensować te zaburzenia, prowadzi listy zadań, korzysta z kalendarza, ewentualne trudności z przypomnieniem zdarzeń obraca w żart. Nie występują  obiektywnie potwierdzone trudności w pracy i w kontaktach społecznych. Etap trwa zwykle kilkanaście miesięcy – kilka lat.

Pojawiają się  coraz częstsze kłopoty z pamiętaniem imion znanych sobie osób, przypominaniem sobie nazw. Chory zapomina o przekazaniu istotnych informacji innym osobom. Zaczyna się gubienie drobnych przedmiotów. Otoczenie chorego zaczyna dostrzegać pogorszenie pamięci. Współpracownicy zauważają, że chory gorzej funkcjonuje  w pracy. Może się zgubić, podróżując do nieznanych sobie miejsc. Pojawia się niechęć do podejmowania nowych zadań lub obowiązków. Chory zapamiętuje stosunkowo mało nowych informacji, może zgubić albo odłożyć w niewłaściwym miejscu wartościowe przedmioty. Zauważalne są trudności adaptacyjne w nowych miejscach. Następuje gorsze wypełnianie trudnych zadań zawodowych i społecznych, pojawia się wypieranie zaburzeń. Objawom towarzyszy łagodny lub umiarkowany lęk. W badaniu lekarskim pojawiają się wychwytywane w testach klinicznych zaburzenia uwagi lub pamięci.

Chory przestaje orientować się w aktualnych wydarzeniach. Zaburzenia pamięci zaczynają dotyczyć wydarzeń z osobistej historii chorego. Pogarsza się umiejętność wykonywania złożonych zadań, podróżowania, zarządzania własnymi finansami.  Chory powtarza pewne czynności w czasie dnia, zapominając, że już je wykonał. Często nie stwierdza się zaburzeń dotyczących orientacji co do czasu i osoby, rozpoznawania znanych choremu miejsc i twarzy. Chory wypiera dolegliwości ale nie podejmuje nowych wyzwań. W badaniu medycznym za pomocą testów neuropsychologicznych stwierdza się wyraźne deficyty poznawcze.

Choroba Alzheimera jest najczęstszą nieodwracalną postacią demencji, stanowiącą około 60% do 70% jej przypadków. Częstość zachorowań rośnie z wiekiem. Na chorobę Alzheimera częściej chorują kobiety niż mężczyźni.    Spośród nich 80% stanowią osoby w wieku 75 lat i starsze. Aktywność fizyczna, zdrowe odżywianie, aktywność umysłowa i uczestnictwo w życiu społecznym zmniejszają ryzyko wystąpienia otępienia. Działania profilaktyczne są szczególnie istotne już u osób >40 roku życia, ponieważ proces chorób neurobiologicznych rozpoczyna się 15–30 lat przed wystąpieniem objawów klinicznych.

Początkowa diagnoza jest często dokonywana przez lekarza rodzinnego, następnie powinna być poparta oceną specjalisty neurologia, psychiatry i psychoterapeuty, którzy przeprowadzają diagnostykę neurologiczną i psychiatryczną. Konieczne jest szczegółowe badanie neurologiczne, neuroobrazowe zwykle obejmujące badanie rezonansu magnetycznego mózgu, a także badanie neuropsychologiczne, aby lepiej sklasyfikować objawy otępienia oraz wprowadzić odpowiednią terapię.

W fazie objawowej choroby szereg działań niefarmakologicznych oraz leki mogą tymczasowo poprawić lub spowolnić postęp objawów, zmaksymalizować funkcjonowanie i utrzymać niezależność przez pewien czas. Istotną rolę odgrywa trening funkcji poznawczych, odpowiednia dieta, ćwiczenia ruchowe lub ćwiczenia sensoryczne i percepcyjne. Głównym celem leczenia jest poprawa jakości życia pacjentów i ich bliskich. Aktualnie nie istnieje leczenie, które zapobiega lub całkowicie odwraca proces chorobowy. Jednak wprowadzane są nowe, coraz bardziej skuteczne terapie mogące istotnie spowolnić jej przebieg.