Wraz z upływem czasu i starzeniem organizmu pogarszają się zdolności poznawcze, takie jak pamięć, uwaga, myślenie oraz zdolność podejmowania decyzji. Wyodrębnienie różnic pomiędzy zaburzeniami pamięci, spowodowanymi m.in. chorobami otępiennymi od depresji stanowi duże wyzwanie diagnostyczne, ponieważ obie przypadłości manifestują podobne objawy. Osoby z otępieniem bardzo często mają zaburzenia nastroju przypominające stany depresyjne, natomiast pacjenci chorzy na depresję doświadczają zaburzeń funkcji poznawczych. Klasyfikacja podobieństw i różnic pomiędzy tymi stanami pozwala wdrożyć efektywny plan leczenia.
Przyczyny zaburzeń pamięci
Zaburzenia pamięci mogą wstąpić na skutek różnych czynników, począwszy od fizjologicznych, poprzez zaburzenia neurologiczne, czy choroby psychiczne. Do najczęstszych przyczyn kłopotów z pamięcią należą:
- choroby neurodegeneracyjne (Alzheimer, choroba Parkinsona, otępienie, stwardnienie rozsiane),
- problemy psychiatryczne (depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia, zespoły urojeniowe),
- nowotworu OUN (ośrodkowego układu nerwowego),
- urazy mózgu, zwłaszcza tych obszarów, które odpowiadają za pamięć,
- przewlekły stres,
- uzależnienia od substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki),
- zespoły odstawienne (odstawienie alkoholu, leków, od których osoba jest uzależniona),
- długotrwałe zaburzenia snu,
- niedobór witaminy (B6,B12).
Wpływ depresji na pamięć
Depresja charakteryzuje się utratą radości z życia i zdolności odczuwania przyjemności. Nieleczone schorzenie utrudnia codzienne funkcjonowanie, prowadząc do stopniowego wyniszczania organizmu. Częstym objawem, który zgłaszają pacjenci z depresją, są zaburzenia pamięci krótkotrwałej, m.in.: zapominaniem o czynnościach wykonywanych przed chwilą, gubieniem rzeczy, czy pojawianiem się dziur w pamięci dotyczących minionych wydarzeń.
Różnicowanie zaburzeń funkcji poznawczych z depresją
Różnicowanie zaburzeń pamięci od depresji wymaga znajomości charakterystycznych objawów tych schorzeń. Kluczową rolę w procesie diagnostycznym odgrywa ocena neuropsychologiczna. U osób zmagających się z depresją po wdrożonym leczeniu obserwuje się poprawę zdolności poznawczych, a pamięć wraca do normy. Dodatkowo depresja nie powoduje zaburzeń struktury treści wypowiedzi, zachowane są również funkcje przestrzenno-wzrokowe. Pacjenci depresyjni skarżą się na kłopoty z pamięcią w większym stopniu, niż wskazują na to obiektywne dowody zebrane w badaniu neuropsychologicznym. Pacjenci w trakcie epizodów depresyjnych szybko się zniechęcają i rezygnują z wielu czynności, jednak z reguły informują otoczenie o swoich trudnościach, opisując problemy intelektualne, z którymi się obecnie mierzą. U osób cierpiących na otępienie obserwuje się postępujący charakter zaburzeń. Z czasem następują wyraźne zmiany w strukturze i treści wypowiedzi. Badania neuropsychologiczne wykrywają deficyty poznawcze. Pacjenci często doświadczają świadomej lub mniej świadomej konfabulacji (wspomnień rzekomych) – opowiadają o przeżyciach oraz przywołują wspomnienia, które w rzeczywistości nie miały miejsca. We wczesnym etapie choroby wkładają wiele wysiłku w wykonanie zadania, próbując ukrywać swoje trudności poznawcze.
