Starzenie się, roztargnienie czy choroba otępienna – czemu przypisać niepokojące objawy?
Poważne konsekwencje
Większość z nas ma czasem takie dni, gdy czujemy się wyjątkowo roztargnieni, nie możemy zebrać myśli albo zapominamy o wielu kwestiach. Takie sytuacje zwykle zrzucamy na zmęczenie albo – w późniejszym okresie życia – traktujemy jako naturalny efekt procesu starzenia się, który wpływa zarówno na nasze ciało, jak i umysł. Niemniej jednak, w niektórych przypadkach mogą to być symptomy poważnego schorzenia, jakim jest choroba otępienna. Dlatego warto zachować czujność względem siebie, jak i bliskich, a wszystkie wątpliwości czy niepokojące sygnały konsultować z lekarzem. Choroba otępienna to schorzenie, które prowadzi do stopniowej utraty funkcji poznawczych. Najczęściej występującym jej rodzajem jest choroba Alzheimera, ale istnieją również inne formy. Ich wspólnym mianownikiem są objawy, które odnoszą się do problemów z pamięcią, orientacją przestrzenną czy komunikacją, a także trudności dotyczących wykonywania codziennych czynności. Początkowo symptomy są dość subtelne i łatwo je zbagatelizować, przypisując roztargnienie czy problemy z koncentracją innym czynnikom takim jak stres, zmęczenie, niezdrowy styl życia czy nawet skutkom ubocznym przyjmowania pewnych leków. Jednak jeśli te objawy stają się uporczywe, nasilają się i utrudniają codzienne funkcjonowanie, powinniśmy rozważyć to, że ich przyczyną może być zupełnie coś innego – a mianowicie właśnie choroba otępienna. Jej wczesne rozpoznanie jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniej opieki i wsparcia pacjentów.
Zachowania, które najczęściej towarzyszą procesowi starzenia się
Objawy zwykle są łagodne i nie wpływają w dużym stopniu na codzienne funkcjonowanie.
Niewielkie problemy z pamięcią, np.:
- zapominanie imion i nazwisko nowo poznanych osób,
- zapominanie pojedynczych słów i wyrażeń – wrażenie, jakby miało się je „na końcu języka”, ale jednocześnie umiejętność podania synonimu lub wyrazu bliskoznacznego,
- trudności w przypomnieniu sobie szczegółów odbytej rozmowy.
Pomyłki lub trudność z szybkim przypomnieniem sobie dokładnej daty dziennej (ale świetne orientowanie się w tym, jaki mamy rok i miesiąc).
Gubienie się w zupełnie nowych miejscach, sporadyczne mylenie drogi czy nazw ulic.
Wolniejsze tempo wykonywania codziennych czynności lub trudność z robieniem kilku rzeczy równolegle.
Zapominanie, gdzie odłożyło się drobiazgi takie jak klucze, portfel, okulary itp.
Potrzeba większego skupienia się przy liczeniu i wykonywaniu działań matematycznych.
Dłuższe zastanawianie się przy podejmowaniu decyzji dot. codzienności, np. w co się ubrać.
Zapominanie o terminach, np. zapłacenia rachunków.
Problemy ze zrozumieniem instrukcji i zasad obsługi nowych sprzętów AGD i RTV, zwłaszcza tych naszpikowanych nowoczesnymi technologiami.
Zachowania, które mogą być objawem choroby otępiennej
Objawy nasilają się w czasie i coraz bardziej utrudniają codzienne funkcjonowanie.
Problemy z pamięcią, np.:
- zapominanie imion bliskich osób,
- trudność w odnajdywaniu i stosowaniu właściwych słów, mylenie ze sobą nazw różnych przedmiotów,
- trudności w przypomnieniu sobie podstawowych faktów i informacji, jak np. adres zamieszkania,
- niepamiętanie, że dana rozmowa w ogóle się odbyła.
Zagubienie w czasie, trudność we wskazaniu nie tylko daty dziennej, ale i tego, który mamy miesiąc czy rok.
Dezorientacja przestrzenna, np.:
- gubienie się w znanych miejscach,
- trudność w trafieniu do domu będąc w doskonale znanym otoczeniu,
- niemożność przypomnienia sobie, w jaki sposób trafiło się w dane miejsce.
Problemy z wykonywaniem nawet pojedynczo codziennych czynności takich jak ubieranie się, przygotowywanie jedzenia, mycie się itp.
Odkładanie rzeczy w niewłaściwe miejsca, np. ubrań do lodówki, butów do szafki kuchennej itp.
Trudności w wykonywaniu prostych obliczeń jak np. policzeniu kwoty za zakupy czy wydanej reszty.
Problemy z samodzielnym ubieraniem się lub ubieranie się nieodpowiednio do pogody.
Trudność nie tylko z dotrzymywaniem terminów, ale też wykonywaniem samych czynności, np. z opłacaniem rachunków w ogóle.
Trudność w wykonywaniu stosunkowo prostych instrukcji jak np. przepis kulinarny, kłopoty z posługiwaniem się doskonale znanymi domowymi sprzętami (np. problem z włączeniem posiadanej od lat pralki czy odkurzacza) czy wykonywaniem czynności, które wcześniej robiło się praktycznie „na automacie” jak np. zmiana pościeli.
Inne zachowania charakterystyczne dla choroby otępiennej:
Zmienność nastroju, zmiany charakterologiczne i osobowościowe (np. ktoś wcześniej bardzo pogodny i energiczny zaczyna ciągle narzekać, staje się drażliwy czy apatyczny).
- Problemy z przypomnieniem sobie niedawnych wydarzeń, ale świetna pamięć w odniesieniu do przeszłości, np. względem zdarzeń z dzieciństwa.
- Działania, które nazwalibyśmy w innych okolicznościach niekulturalnymi, np. wyrażanie głośno obraźliwych opinii o zachowaniu czy wyglądzie innych osób, gdy te są w pobliżu.
- Wyrażanie emocji nieadekwatnych w danej sytuacji (np. przesadna wesołość w przygnębiających ogół okolicznościach).
- Zaburzenia dotyczące myślenia abstrakcyjnego.
